Бүгінгі таңда әлем картасына қарасақ, біз алты үлкен материкті көреміз: Азия, Африка, Солтүстік Америка, Оңтүстік Америка, Антарктида және Еуропа (кейде Еуразия біртұтас ретінде де қарастырылады). Бірақ ежелгі Жер беті дәл осындай болмаған. Қазіргі материктер – ұзақ геологиялық процестердің нәтижесі, әсіресе тектоникалық плиталардың қозғалысы арқылы қалыптасқан құрылымдар.
Бұрын Жер бетінде біртұтас Пангея атты суперконтинент болған. Бұл шамамен 335 миллион жыл бұрын пайда болып, 175 миллион жыл бұрын біртіндеп бөлініп кете бастады. Пангея екі ірі бөлікке – Лавразия мен Гондванаға бөлініп, олардан кейінірек қазіргі материктер қалыптасқан. Ғалымдар ежелгі Жер тарихында Пангеядан бөлек Родиния, Колумбия, Кенорленд секілді тағы бірнеше суперконтиненттердің болғанын айтады. Демек, бұрын қанша материк бар деген сұраққа нақты жауап – уақыт пен кезеңге байланысты өзгеріп отырған.
Материктердің жылжуы тектоникалық плиталардың қозғалысы арқылы жүзеге асады. Жердің литосферасы бірнеше үлкен және кіші плиталардан тұрады, олар мантиядағы қозғалысқа байланысты жылжып отырады. Бұл процестер өте баяу, жылына бірнеше сантиметр ғана болады, бірақ миллиондаған жыл ішінде олар үлкен құрылымдық өзгерістерге алып келеді. Мысалы, Үнді плитасы солтүстікке жылжып, Еуразиялық плитамен соқтығысу нәтижесінде Гималай таулары пайда болған. Бұл – таулар қалай пайда болады деген сұраққа нақты мысал бола алады.
Бүгінгі таңда канша материк бар деген сұраққа ғылымда түрлі көзқарастар бар. Кейбір географтар Еуропа мен Азияны бөлек материк деп қарастырса, басқалары оларды біртұтас Еуразия деп есептейді. Сонымен қатар, жақында Желандия (Zealandia) деп аталатын су астындағы құрлықты кейбір ғалымдар жетінші материк ретінде қарастыруда. Ол қазіргі Жаңа Зеландия аймағында орналасқан және оның 94%-ы мұхит астында жатыр.
Жалпы алғанда, қазіргі материктер – миллиардтаған жылдық геологиялық эволюцияның нәтижесі. Бұл үдерістер әлі де жалғасуда: Африка мен Еуропа бір-біріне жақындап келеді, ал Тынық мұхиты біртіндеп кішірейіп жатыр. Яғни болашақта материктер тағы да өзгеруі мүмкін. Жер бетінің пішіні – мәңгі тұрақты нәрсе емес, ол үнемі қозғалыста.
